Η ριζοσπαστική ζωγράφος Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι
Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι κατάφερε να αναγνωριστεί ως μία από τις σπουδαιότερες γυναίκες ζωγράφους της μπαρόκ και να κυριαρχήσει σε έναν καθαρά ανδροκρατούμενο χώρο για τα δεδομένα της εποχής.
Χρησιμοποίησε τα πινέλα της για να μιλήσει για την γυναικεία σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση, θύμα της οποίας είχε υπάρξει και η ίδια. Ο δημοφιλέστερος πίνακας της ζωγράφου με τίτλο «Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη» αποτέλεσε μια προσωπική μαρτυρία για ένα συνταρακτικό γεγονός της ζωής της. Η ίδια αναγκάστηκε να παντρευτεί τον βιαστή της, ο οποίος, αν και δικάστηκε, αφέθηκε ελεύθερος με τις ευλογίες του Πάπα.
Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ ΤΗΣ ΚΑΙ Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΔΙΚΗ
Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι γεννήθηκε στη Ρώμη το 1593 και ξεκίνησε να ασχολείται με τη ζωγραφική στο εργαστήριο του ζωγράφου πατέρα της, Οράτσιο Τζεντιλέσκι. Σύντομα, ο πατέρας της κατάλαβε πως πρόκειται για μια κοπέλα με ιδιαίτερο ταλέντο και αποφάσισε να προσλάβει για δάσκαλό της τον ανερχόμενο, τότε, ζωγράφο Αγκοστίνο Τάσσι.
Η επιλογή του Τάσσι αποδείχθηκε καταστροφική, αφού ο 30χρονος βίαζε τη νεαρή ζωγράφο εν ώρα μαθήματος στο εργαστήριο του πατέρα της. Λίγο καιρό μετά, την ζήτησε σε γάμο και εκείνη δέχτηκε για να αποκαταστήσει την τιμή της.
Εννέα μήνες αργότερα, ο γάμος δεν είχε γίνει και ο πατέρας της ζωγράφου αποφάσισε να κινηθεί δικαστικά εναντίον του Τάσσι. Η δίκη εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο σκάνδαλο της Ρώμης εκείνη την εποχή. Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι από κατήγορος βρέθηκε να λογοδοτεί στο δικαστήριο σαν να ήταν αυτή κατηγορούμενη.
Υποβλήθηκε σε αναγκαστική γυναικολογική εξέταση ενώπιον του δικαστηρίου, για να αποδειχθεί η ειλικρίνεια της καταγγελίας της. Ο δικαστής είχε προτείνει έναν ακόμη τρόπο βασανισμού, ο οποίος και εφαρμόστηκε. Γύρω από τα δάχτυλά της τοποθετήθηκαν συσκευές σύνθλιψης, που τραβούσαν τα δάχτυλα δυνατά.
Σε ένα γραπτό ντοκουμέντο 400 ετών που έχει διασωθεί από τη δίκη, η Αρτεμίζια εκείνη την ώρα κοίταξε τον βιαστή της και του είπε «Αυτοί οι σφιγκτήρες είναι το δαχτυλίδι γάμου που μου υποσχέθηκες».
Κατά τη διάρκεια της πολύμηνης δίκης, οι περισσότεροι μάρτυρες περιέγραφαν τη ζωγράφο ως μια φιλήσυχη και παθιασμένη με τη ζωγραφική κοπέλα. Ο Αγκοστίνο Τάσσι, αντιθέτως, περιγράφηκε ως ένας βίαιος χαρακτήρας και μάλιστα πολλοί ήταν εκείνοι που κατέθεσαν πως είχε σκοτώσει την προηγούμενη γυναίκα του, χωρίς όμως να αποδειχθεί κάτι τέτοιο.
Η ΑΘΩΩΣΗ ΜΕ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑ
Παρά και τις καταθέσεις, το δικαστήριο αποφάσισε την αθώωσή του. Ήταν κάτι αναμενόμενο, αφού ο 30χρονος ζωγράφος είχε την εύνοια του Πάπα της Ρώμης. Αυτό τον έκανε «άτρωτο» σε τέτοιες υποθέσεις.
Μετά το τέλος της δίκης, η ζωγράφος ταξίδεψε στη Φλωρεντία. Εκεί κατάφερε να κάνει μια καινούρια αρχή και να αφοσιωθεί στη ζωγραφική. Πολύ γρήγορα έγινε μία από τις πιο γνωστές ζωγράφους της Ευρώπης και οι πίνακές της γοήτευσαν μέχρι τους Μεδίκους και τον Κάρολο Α’ της Αγγλίας.
Ο ΔΙΑΣΗΜΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ «Η ΙΟΥΔΗΘ ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΖΕΙ ΤΟΝ ΟΛΟΦΕΡΝΗ»
Τα περισσότερα έργα της Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι ήταν εμπνευσμένα από τη Βίβλο ή την αρχαία ιστορία και πρωταγωνίστριες ήταν σχεδόν πάντα γυναικείες φιγούρες. Από τα πρώτα της έργα η ζωγράφος θέλησε να υμνήσει ηρωίδες, όπως την Κλεοπάτρα και την Λουκρητία.
Η οπτική της ήταν αρκετά ριζοσπαστική για την εποχή, μιας και ο χώρος των Καλών Τεχνών ήταν καθαρά ανδροκρατούμενος. Μέσα από τα έργα της κατάφερε να είναι η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της «Ακαδημίας Σχεδιαστικών Τεχνών» στην Ιταλία (Accademia delle Arti del Disegno).
Στο παρελθόν τα έργα της έχουν χαρακτηριστεί αυτοβιογραφικά. Ενώ αρκετοί μελετητές έχουν δηλώσει πως μετά την δίκη του Αγκοστίνο Τάσσι, τα έργα της ήταν κατά βάση αυτοπροσωπογραφίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο διάσημος πίνακας «Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη».
Επηρεασμένη από τον Ιταλό ζωγράφο Καραβάτζιο, φιλοτέχνησε αυτό το έργο για να εκδικηθεί, όπως πιστεύουν αρκετοί καλλιτέχνες, τον βιαστή της και να καταδείξει τη γυναικεία σεξουαλική κακοποίηση.
Το δημοφιλές έργο της ζωγράφου ήταν μια παραλλαγή του έργου του Καραβάτζιο «Η Ιουδήθ και η υπηρέτριά της με το κεφάλι του Ολοφέρνη». Στον πίνακα της Τζεντιλέσκι, η υπηρέτρια μετατράπηκε σε μια δυνατή γυναίκα που συμμετείχε στη δολοφονία και η Ιουδήθ φέρεται να αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη, στο πρόσωπο του οποίου η ζωγράφος έβλεπε μάλλον τον βιαστή της. Ο πίνακας αναγνωρίστηκε ως ένα από τα σπουδαιότερα έργα της μπαρόκ εποχής.
